Mesnevî’nin hikâyeleri, Mevlânâ’nın insan tabiatı ve psikolojisi hakkındaki derin bilgisini ve kavrayışını ortaya koyar. O, hikâyelerinde çeşitli yollarla insanın zayıf yönleri kadar, fazîlet ve erdemini de ustalıkla meydana çıkarır. İnsan denen muammâyı çözmeye, insanın hakîkatini keşfetmeye çalışır. Okuyucuya insanlık hazînesini tanıtır. İnsanın kendini putlaştırmadan, sâhip olduğu melekeleri işlevsel hâle getirmesini ister. O, insanın ne kendini basite indirgemesini ne de insanlık pâyesinden öte bir anlayışa bürünmesini ister. Mevlânâ, insanın olduğu gibi tanınmasını, insandaki farklı karakterlerin çözümlenmesini ister. Farklılığı ayrılık, gayrılık, düşmanlık ve çatışma noktası olarak değil, zenginlik olarak değerlendirir. Mesnevî’sini okurken âdetâ bizlere kendimizi tanıttığını görür, kendi acziyet ve kazanımlarımızı idrâk ederiz.